موسسه ویدیویی طلوع خورشید پاکان

اصول مستندسازی (بخش دوم)

تصویربرداری از ماشینهای آتشنشانی

تصویربرداری از ماشین‌های آتشنشانی مخصوصا در شب جالب و زیباست . دوربین رو به طرفی که ماشین‌ها میان متوجه کنید از نور شدید چراغ ماشین‌ها هم پرهیز کنید . تا اون جایی که ممکنه دوربین روی سه پایه باشد .

تصویربرداری از مناظر طبیعت و دورنماها

یکی از نکات مهم در مورد تصویربرداری از مناظر طبیعی و دورنماها وضع نامساعد فواصل است . تعیین فاصله متناسب برای تصویربرداری از طبیعت و مناظر زیبای آن یکی از نکات بینهایت دقیق است .

علت این امر نیز کاملا روشن و واضحه . چنانچه بخواهین حداکثر استفاده رو از مناظر زیبای طبیعت در فیلم ببرین ریزه کاریها و اجزاء زیبای مناظر در فیلم دیده نمیشن و اگه بخواهین از ریزه کاری‌های طبیعت تصویر بگیرین از مناظر کلی طبیعی محروم خواهید شد . بنابر این تعیین فاصله در اینگونه فیلم‌ها یکی از موارد مهمه .

به طور کلی تصویربرداری از مناظر طبیعت شامل

• چمن
• مرغزارهای سبز
• درختان سر در هم فرو برده در زمینه‌‌‌ای از آسمان آبی

تمام این موارد سوژه طبیعت رو تشکیل میده . یک درخت شکسته از باد و طوفان در چمنزاری سرسبز بی نهایت زیبا است .

نکته دیگه اینکه در تصویربرداری از طبیعت باید به اون توجه داشت شیئی که در جلوی تصویر باید قرار بگیره . اگه به عکس‌های زیبای طبیعت که در مجلات عکاسیو یا مجلات تبلیغاتی چاپ می‌گردد توجه کنین ملاحضه میکنین که عکس از مناظر طبیعت بدون اینکه در جلوی اون شاخه درخت حتی سنگ بوته علف و تک شاخه نباشه وجود ندارد . علت این امر هم کاملا مشخصه زیرا زمینه جلوی عکس باعث میشه که مناظر طبیعت برجسته تر و با عمق بهتر نمایان بشه . اگه همون عکس رو بدن داشتن زمینه جلو عکسبرداری کنین کاملا به بی عمقی عکس پی می‌برد . بنابراین سعی کنین در موقع تصویربرداری از طبیعت شاخه درخت – شاخه گل بوته علف – تک درخت و بالاخره جسمی‌در جلوی پلانتون قرار داشته باشه . دقت کنین که جسم زمینه جلوی تصویر در گوشه فیلم در سمت راست یا چپ قرار داشته باشه . اگه در وسط قاب ثبت بشه ارزش واقعی و طبیعی خود را از دست میدهد.

اگه پلانی که از منظره طبیعت تهیه می‌کنین دارای کلبه یا ساختمونی است توجه داشته باشین که اون رو درست مخالف زمینه و جلوی تصویر قرار بدین . در جلوی قاب اگر پرنده‌ها در حال پرواز باشند و آسمون هم لکه‌هائی ار ابر داشته باشه نما کاملا زیبا و در خور توجه میشه .

تصویربرداری از طبیعت

در تصویربرداری از طبیعت بیشتر از لانه پرندگان و پرواز دسته جمعی آن‌ها به خصوص در کنار دریا و مرغان دریایی بحث میشه . به طور کلی این نوع تصویربرداری طبیعی بی نهایت جالب و تماشاییه و گاهی آموزنده هم هست . بهترین ساعات تصویربردازی از پرندگان بخصوص از آشیانه اون‌ها مخصوصا آشیونه‌‌‌ای دارای تخم و یا جوجه صبح زود و یا ساعت سه بعد از ظهر به بعده در ماه‌هایی که نسبت شبانه روز تقریبا مساویه.

برای تهیه چنین پلان‌هایی باید اقدامات زیر را انجام بدین :

( الف ) نور

بایستی توجه داشت که سمت نور به آشیانه از کدام جهت بوده که در نتیجه دوربین رو روی سه پایه به همون سمت در مقابل لونه قرار داد .

( ب ) وضعیت شاخ و برگ

وضعیت شاخ و برگ درختان اطراف و جوانب سوژه را در نظر گرفته . چنانچه مانعی از این قبیل مشاهده شده موانع را برطرف و در صورت عدم امکان دوربین رو تا حدودی که سمت تور خنثی نشه جابه جا کرد .

( ج ) فاصله

اصول مستندسازی

بهترین فاصله برای تهیه این نوع تصویر حدود دو متره کما اینکه از فاصله دور هم میشه با عدسی زوم تصویرزیبایی تهیه کرد ولی تا اونجا که ممکنه به سوژه نزدیک بشید تا شات بهتری رکورد کنید . پرنده‌های مشتاق با هیاهو و سروصدای زیاد به خاطر حمله ناگهانی یک ناشناس به آشیونشون که میخواد جوجه‌هاشونو به سرقت ببره از راه میرسن . باید کاملا توجه داشت که اینگونه هیاهو که توجه پرنده‌ها‌ی دیگر رو جلب می‌کنه و اونا رو به سمت صدا میکشونه از عقبه باید خودتونو مخفی کنین کاملا صبر داشته باشین چون بالاخره پرنده‌ها برای اطمینان از بودن جوجه‌هاشون به لانه نزدیک میشن و پرنده‌های دیگه که بالا سر اونا و کاملا در ارتفاع پایین پرواز می‌کنند هر کدوم به مقصد خودشون میرن . پرنده‌ها با دیدن جوجه‌های خود شادی کنان و بال زنان به لانه نزدیک شده و هر کدوم به دهان جوجه‌‌‌ای دانه میگذارند ویا با نهایت شادی در اطراف جوجه‌های خود پرواز می‌کنند و جوجه به تصور اینکه پدر و مادرشون غذای اونا رو آورده دهان خود را باز می‌کنن . این بهترین موقع تصویربرداریه .

تصویربرداری از پرنده‌های بزرگ در حال پرواز شات‌های زیبایی بهتون میده توجه داشته باشین که تصویر گرفتن از پرنده‌های کوچک در حال پرواز زیاد جالب نمیشه و به غیر از لکه‌های کوچک در زمینه آسمان چیزی توی تصویر دیده نمیشه .

بنا بر این سعی کنین از پرنده‌های با جسه بزرگ که در حال پرواز دسته جمعی هستن تصویربرداری کنین و سعی کنین اولین پرنده کاملا جلوی عکس قرار داشته باشه . نوع دیگه‌‌‌ای از این منظره‌ها شنا کردن مرغ‌ها و پرنده‌های بزرگ مثل غازها مرغابی‌ها و امثال اون‌ها در رودخانه‌ها و کنار دریاست .

از حیوانات صحرائی مثل خرگوش ، روباه ، شغال ، گرگ و امثال اون چون به علت ترسشون از انسان یا بالعکس نمیشه به اون‌ها نزدیک شد بهتره از عدسی‌های زوم استفاده کرد و یا مخفیگاهی با مواد طبیعی موجود در محل بسازید . به این ترتیب به خاطر اینکه حیوان‌ها متوجه شما نمیشوند میشه تصاویر جالبی رو تهیه کرد.

همیشه سعی کنین برای تصویربرداری از حیوان‌ها جایی قرار بگیرین که باد بروی شما رو به سمت اونا نبرده چون حیوان‌هایی مثل قوچ و بز کوهی و …. شامه تیزی دارن و تا بوی شما رو استشمام کنن مطمئنا فرار می‌کنند .

سه نکته رو برای تصویربرداری از حیوان‌ها باید به خاطر داشته باشین . صبر صبر صبر و بدونین بهترین فیلمبردارا و تصویربردارا طبیعت فقط با استفاده از همین سه نکته موفق شدن بهترین پلان‌های زندگیشونو بگیرند .

تصویربرداری ورزشی

سوژه‌های ورزشی به علت تحرک بالایی که دارن همیشه برای تصویربرداری مایه دردسرند مخصوصا مسابقاتی مثل بسکتبال و فوتبال و شمشیر بازی . بنابر این برای اینکه بعد از بازی از تصویرهایی که گرفتین نا امید نشین همیشه سعی کنین شم بازی خونی داشته باشین و بدونین این سوژه‌های که الان شما روش زوم کردین به کدوم طرف حرکت میکنه .

مورد دیگه‌‌‌ای که توجه به اون کاملا ضروریه زاویه تصویربرداریه . به طور کلی سعی کنین که در تصویربرداری از صحنه‌های ورزشی مثل مسابقه‌های دو – اتوموبیل رانی – موتور سیکلت رانی و یا دوچرخه سواری و قایقرانی و … از سمت برخورد نور به سوژه تصویربرداری کنین . بهترین زاویه تصویربرداری از اینگونه سوژه‌ها از پهلو و عبور اونا از جلوی عدسی دوربینه .

تصویربرداری از جنگل

اصولا زیبایی جنگل در دو زمان بینهایت تماشاییه یکی صبح زود موقعی که آفتاب تازه در حال طلوعه و انوار طلایی خورشید از لا به لای شاخ و برگهای سبز و تنه درختا جلوه‌‌‌ای جاودانی پیدا نموده – وقت دیگه موقع غروب خورشید مخصوصا در مواقعی که آسمان دارای لکه‌های ابر باشه که در اثر تابش نور خورشید مثل پنبه‌‌‌ای آتیش گرفته و توی زمینه آسمون نمایون میشه . چنانچه در جلوی تصویر این منظره‌ها تعدادی درخت هم ثبت شوند تصویری بدست میاد که حقیقاتا جچشم از دیدنش سیر نمیشه .

تدوین

اصول مستندسازی

خوب فرض می‌کنیم شما تصویربرداریتون تموم شده و یک سری پلان دارید که در ظاهر هیچ ربطی به هم ندارند توی مرحله مونتاژ شما مجدادا فیلمتون رو کارگردانی میکنین و با تصاویر در ظاهر غیر مرتبط یک داستانی رو تعریف می‌کنین .

وقتی کار فیلمبرداری تموم میشه از مجموعه افکار و ایده‌های نویسنده و کارگردان مقداری فیلم گرفته شده باقی میمونه که هیچ ارتباط منطقی و دراماتیک بین اونا وجود ندارده . هیچ کس از دیدن فیلمهای گرفته شده که بهشون راش میگیم نمیتونه به موضوع فیلم یا اون چیزی که کارگردان قصد بیانش رو داره پی ببره .حالا می‌خواد این فیلم یک فیلم مستندباشه یا یک فیلم داستانی یا یک فیلم تجربی . تنها مرحله تدوینه که تصورات ذهنی کارگردان همراه با استعداد فنی و قدرت تصمیم گیری تدوین کننده واقعیت تصویری پیدا می‌کنند.

شاید برای کسانی که آشنایی زیادی با کار سینما ندارند عمل تدوین فقط چسبودندن سر و ته شات‌ها به همدیگه باشه. گرچه کار تدوین کننده عملا بریدن و چسبوندن فیلم هست ولی این فقط ظاهر قضیه است و اون نیروی جادویی تدوینه که به فیلم روح و شخصیت میبخشه و بزرگان سینما در پیچ و خم‌های اعجاب آفرین اون به مکاشفه پرداختن ریشه تو ذهن اندیشه و احساس تدوین کننده دارد .

پیوند ( مونتاژ ) فیلم یک مرحله اساسی در سازندگی اثر به شمار میره. چه بسا فیلم‌هایی که بسیار خوب کارگردانی شدن ولی به دست یک مونتاژ کار ناشی می‌افتن و حاصل کار افتضاح میشه . پس اگر خواستین فیلمتونو بدین به یک نفر مونتاژ کنه حتما کارای قبلی اون رو ببینین .

تدوین فیلم‌های داستانی و مستند

تدوین کننده فیلم‌های داستانی از تداوم دراماتیک داستان با مراجعه به فیلمنامه و همینطور راهنمایی‌های کارگردان فیلم اطلاع پیدا می‌کنه.

وظیفه اون انتقال این تداوم دراماتیک به تصاویر یا شات‌های فیلمه از طریق عواملی نظیر :

• تداوم
• حرکت
• فضا و زمان
• حفظ خط فرضی 180 درجه
• کوتاه یا بلند کردن زمان واقعی فیلم
• بوجود آوردن ریتم در فیلم ازطریق بلندی یا کوتاهی شاتها

و بسیاری از عوامل دیگه که بعضی از اونا به ذوق و سلیقه تدوین کننده بستگی دارد .

تدوین فیلم‌های مستند بسیار پیچیده تر و تدوین کننده باید به تنهایی تداوم کلی فیلم رو حفظ کنه بدون اونکه برای توالی شات‌ها قبلا تصمیم گیری دقیقی به عمل اومده باشه. برای مثال مراسم یک جشن ملی رو تصور کنید که جمعیت زیادی برای تماشای مراسم جمع شدند . دسته موزیک مینوازه و سربازها از جلوی جایگاه شخصیت‌های دولتی رژه میرند. این مراسم ممکنه چند ساعت طول بشکه و چند فیلمبردار از زوایای مختلف از اون فیلمبرداری کنند . با صدها پلانی که از این مراسم گرفته میشه تدوین کننده باید یک فیلم چند دقیقه‌‌‌ای بوجود بیاره. در اینجا شات‌ها و نحوه پشت هم ردیف کردن اونها بستگی به تصمیم تدوین کننده دارد .

آیا تدوین گر از چند نمای باز شروع می‌کنه و بعد با نمای نسبتا بسته و کاملا بسته جزییات مراسم رو نشون می‌ده ؟ آیا به طور پی در پی یک شات از مراسم و یک شات از چهره تماشاگران می‌گذارد ؟ اصولا با انتخابی که از شاتهای موجود به عمل میاد قصد داره به مراسم جلال و شکوه ببخشه با برعکس اون رو تحقیر کنه و احیانا دست بیاندازه ؟ باین ترتیب می‌بینیم که فیلم‌های مستند توی مرحله تدوین ساخته میشن و شکل و شخصیت نهایی خود را پیدا میکنند . بعضی فیلم‌های مستند با تدوین هوشمندانه و موثر در بیان هدف‌های فیلمساز بسیار محکم و موثر عمل میکنند.

فیلم‌های مستند اجتماعی

این فیلم‌ها از موضوعات زنان سرپرست خانواده رو در بر می‌گیرد تا اعتیاد و ایدز و …. از نکاتی که برای ساخت اینگونه فیلم‌ها باید در نظر داشته باشین اینه که حریم خصوصی افراد رو در نظر داشته باشین و هیچ گونه هتک حرمتی به این حریم نکین و حتی از سوژه مورد نظر برای تصویربرداری کسب اجازه کنین و مطمئن باشین در بیشتر موارد جواب مثبت میشنوین. اگر براتون امکان داره مجوز تصویربرداری بگیرین اینجوری برای ساخت فیلمتون کمتر دچار مشکل میشین . چون سوژه‌های اجتماعی شکنندن و هر آن ممکنه از شما شکایتی بشه بنابر این با قدرت برین تو شکم سوژتون .

فیلم‌های مستند تاریخی

این فیلم‌ها رو به دو شکل میشه ساخت با به صورت جستجوگرانه یعنی رفتن و گشتن و متخصص یا راهنمایی رو پیدا کردن و با او همراه شدن و اطلاعاتی رو در مورد بناهای تاریخی بدست آوردن و یا با تحقیق جلو رفتن و اطلاع از اینکه کجا می‌خواهیم برویم و از چی می‌خواهیم تصویربرداری کنیم. مثلا میخواهین از تخت جمشید فیلم بسازین میتونین یک عالمه تحقیق مکتوب ازش بکنین و وقتی اونجا میرین بر اساس اطلاعاتتون پلان‌های مناسب رو بگیرین و در واقع اینجوری فیلمتون از قبل ساخته شده است .

فیلم‌های مستند آموزشی

برای ساخت فیلم آموزشیشما به دو چیز نیار دارین اولا اطلاعات کاملی از موضوعی که میخواهین آموزش بدهید و دوم نحوه آموزش و خط بیانی فیلم. شاید این نکته را ندانید که فیلم‌های آموزشی بیشترین تولید مراکز فیلمسازی دنیاست . بنابر این اگر بتوانید اینکار رو بکنید منبع در آمد خوبی براتون میشود . نکته‌‌‌ای که وجود دارد در مورد این فیلم‌ها اینه که تا میتوانید از شیوه آموزش راحتی رو برای بیان مطالبتون پیدا کنین و بدونین که توی اینجور فیلم‌ها نریشن یا گفتار متن از اهمیت ویژه‌‌‌ای برخوردار بنابراین برای ساخت فیلم‌های آموزشی سبک بیان خودتونو پیداکنین. نکته دیگه‌‌‌ای که در مورد این فیلم‌ها وجود داره این است که در ساخت اکثر این فیلم‌ها به دیاگرام انیمیشنو یا ماکت برای تفهیم موضوعاتتون نیاز دارین . که برای ساخت اونا میتونین از یک ماژیک با مقوا تا ساخت ماکت‌های پیچیده و تری دی استفاده کنید ولی این بدونین که آموزش درست یه پیچیده بودن وسایلتون ربطی نداره بلکه به نحوه بیانتون ربط دارده بنابر این میتوانین یک موضوع پیچیده رو با ماژیک و یک مقوای ساده اینقدر قشنگ بیان کنین که کمبود امکاناتتون اصلا به چشم نیاد .

فیلم‌های مستند ورزشی

مستندهای وزشی جزء جذابترین و پرفروش ترین فیلمها به شمار میروند. نکته‌‌‌ای که در مورد این فیلم‌ها وجود دارد این است که اطلاعات از قوانین و مقررات بازی و شانس و بازیخونیه . شما ممکنه اطلاعات زیادی مثلا راجع به ورزش بولینگ داشته باشین و یک صبح تا غروب هم توی یک باشگاه بولینگ بگذرانید ولی تصویر شاخصی کاسب نشین چون اون روز شانس با شما یار نبوده بنابراین وقت بذارین و یک روز دیگه برین تا تصویر مورد نظرتونو بگیریند .

در مورد بازیهایی مثل فوتبال ، والیبال ، بسکتبال یا سایر بازی‌های تیمی‌بازی خونی شرط مهمیه بنابر این در حالی که از یک بازیکن بسکتبال یک نمای مدیوم شات یا نیمه بسته گرفتین و اگه توی این زمان توپ رو پاس بده و شما اصلا از قبل ندونین که به کی قرار پاس بده کادر بندیتون روی بازیکن جدید چند دقیقه‌‌‌ای طول میکشه یا حتی ممکنه اصلا بازیکن رو پیدا نکنین . در این موارد توصیه من اینه که اگه میتونین دو چشمی‌تصویربرداری کنین یعنی در حالی که یک چشمتون به بازیه چشم دیگرتون به ویزور برای کادربندی باشه و تمام پیچ‌های گردش به اطراف و گردش به بالا و پایین سه پایتون شل باشه تا به راحتی بتونین همه جور شاتی رو بگیرین .

فیلم‌های مستند خبری

در همه‌ی برنامه‌های خبری دو چشمی‌تصویربرداری کنین یعنی یک چشمتون به واقعه باشه و یک چشمتون به ویزور و اینو بدونین که داشتن یک پلانی که فوکوس نیست یا تکون داره از یک انفجار بهتر از اینه که در لحظه انفجار شما تازه دارین سه پایه دوربینتونو لول می‌کنین و … و حتی یه پلان هم نتوانستین ضبط کنید و این نکته رو همیشه یه یاد داشته باشین که توی برنامه‌های خبری ثبت قسمتی از واقعیت مهمه نه ترکیب بندی‌های انچنانی و حرکت دوربین فقط و فقط تمام توانتونو بکار بگیرین که یک واقعه را درست ثبت کنین .

مقاله اصول مستندسازی در سایت tolofilm